دستور خط زبان گفتار فارسی (3)

قسمت سوم:

1- کاربردی بودن

تلاش نگارندگان بر این بوده که این دستور خط تا حد امکان کاربردی بوده و از سخت گیریهای اضافی پرهیز شده است . بدون شک میتوان با تدوین ماده ها و تبصره های متعدد دستور خط دقیق تر ، شکیل تر و مستدل تری ارائه داد ، اما تدوین چنین دستور خطی مطئنن با مقاومت کاربران این دستورالعمل روبه رو میشود . لذا در این نوشتار به عنوان اولویت اول سعی شده که تا حد امکان یک دستور خط کاربردی و ساده و در عین حال مستدل و دقیق ارائه شود .

2- نزدیک بودن نوشتار به گفتار

اصلی ترین دلیل وجود این متن ، نزدیک کردن شکل نوشتاری زبان گفتار به شکل آوایی آن است . تلاش نگارندگان در این کتاب این بوده است دقیقن همان واج هاییکه ادا میشود نوشته شود تا جایی که به زیر پا گذاشتن دیگر اصول این کتاب و اصول دستور خط زبان معیار منجر نشود . به عنوان مثال استثناهایی مانند ((خواهر )) ، (( شنبه )) و ... وجود دارد که در متن کتاب به طور کامل برسی شده اند .

3- عدم نگارش واج های غیر ملفوظ 

این اصل به نوعی زیر مجموعه ی اصل شماره ی 2 به شمار می آید ، اما با توجه به کثرت موارد وبا توجه به اهمیت موضوع ، در این نوشتار به صورت جداگانه مطرح و برسی شده است .

4 - جدا نویسی پیشوندها و پسوندهای کلمه و رعایت فاصله ی درون کلمه ای و برون کلمه ای

رعایت فاصله های درون کلمه ای و برون کلمه ای یکی از مهم ترین راه ها جهت جلوگیری از خوانش اشتباه متن است. به خصوص هنگام نگارش متنی به زبان گفتار که اکثر کلمات  در آن نسبت به زبان معیار دچار تغییرات عمده میشوند. بنابراین این مورد به عنوان یکی از اصول پنج گانه ی این کتاب مشخص شده کلیه ی بندهای مربوط به فاصله گذاری در فصلی جداگانه بررسی شده است.

5 - آوانگاری کمتر

با توجه به اینکه در زبان گفتار برخی از حرکت ها (مصوتهای کوتاه ) نسبت به زبان معیار تغییر می یابد ، به نظر میرسد جهت نوشتن متن هایی با زبان گفتار ، برای خوانش درست نیاز به آوانگاری بیشتری نسبت به زبان معیار باشد ، اما در این نوشتار همواره سعی شده است به منظور سهولت استفاده از این دستور خط تا حد امکان پیشنهادی برای نگارش مصوتهای کوتاه ارائه نشود.

لازم به ذکر است که در این دستور خط تنها به مواردی پرداخته میشود که نوشتار آن در زبان معیار و زبان گفتار تفاوت داشته باشد و نوع نگارش کلماتی که در زبان گفتار تغییری نمی کنند را به دستور خط رسمی کشور واگذار کرده ایم ، اما با توجه به اینکه در موارد زیادی مشاهده شده که برخی از مصوبات دستور خط فارسی در زبان معیار نیز در نگارش متون گفتار رعایت نشده است ، در این نوشتار به این موارد نیز اشاره خواهد شد . بنابراین پیشنهاد نگارندگان برای مواردی که در این نوشتار به آن اشاره نشده ، همان مصوبات دستور خط فارسی در زبان معیار است . برای تدوین این رسم الخط از روشهایی همچون خوانش ومقایسه ی آثار گفتاری گذشتگان، درک ذوق عامه از طریق مصاحبه و تحلیل منطقی برای دستیابی به بهترین شکل ظاهری قراردادی استفاده شده است .

منبع : کتاب جنون منطقی

دکتر افشین یداللهی